شخصی به نام ابواسماعیل می گوید در محضر امام باقر علیه السلام بودم و عرض کردم شیعیان در آنجایی که ما زندگی می کنیم بسیار هستند. امام باقر علیه السلام فرمودند: آیا ثروتمندان آنها نسبت به مستمندان مهربان هستند و به آنها توجه می کنند؟ و آیا نیکوکاران نسبت به گناهکاران گذشت دارند؟ آیا آنها نسبت به هم دیگر همکاری و برادری دارند؟
ابواسماعیل عرض کرد خیر. این ویژگیها در میانشان نیست.
از دیدگاه ائمه اطهار شیعه باید نه اهل افراط باشد و نه تفریط. تا آنکه غلوکننده است به آنها برسد و باز گردد و آنکه عقب مانده به آنها رسیده و تکیه کند. غلو کننده آن شخصی است که امام می فرماید مطلبی درباره ما می گویند که بالاتر از مقام ماست و عقب مانده آن کسی است که خواهان خیر است ولی در سطح پایین فکر می کند و ما و مقام ما را نمی شناسد.
و اما از نگاه امام صادق علیه السلام که خود افتخار می کند که شیعه و پیرو حضرت علی علیه السلام است، بلکه آن را برخود واجب می داند: ولایتی لعلی بن ابی طالب (ع) احب الی من ولادتی منه لانّ ولایتی فرض و ولادتی فضل.
شعیه علی بودن برای من بهتر و دوست داشتنی تر از آن است که فرزند علی باشم. چرا که شیعه علی بودن واجب است و فرزند علی بودن فضلی است بر دیگران.
آن امام عزیز در اصول کافی ج 2 ص 233 در مورد خصوصیات شیعه می فرماید :
انما شیع? علی من عفّ بطنه و فرجه واشتدَّ جهادُهُ و عمل لِخالقه و رجا ثوابه و خافَ عِقابَه فاذا رَأیتَ اُولئک فاولئک شیعه جعفر
در حقیقت شیعیان علی(ع) کسانی هستند که عفت شکم و فرج داشته باشند. (در عبادت و مبارزه نفس) سختکوش است. برای آفریدگارش کار میکند و به پاداش او امید دارد و از کیفرش می ترسد . هرگاه چنین افرادی را دیدی بدان که آنها شیعه جعفری اند.
امام صادق(ع) می فرماید بی تفاوت نسبت به افرادی که خود را شیعه می نامند نباشید. بلکه آنها در سه جا امتحان نمایید:
اِمتحنوا شیعتنا عند ثلاث. عند مواقیت الصلا? کیف مُحافَظَتُهُم علیها و عند اسرارهم کیف حفظهم لها عند عدوّنا و الی اموالهم کیف مواساتهم لاخوانهم فیها (وسائل الشیعه ج 4 ص 112)
شیعیان ما را در سه چیز امتحان نمایید 1- در مواظبت بر اوقات نماز 2- در نگهداری اسرارشان از دشمنان ما 3- در همدردی و کمک مالی به برادرنشان.
امام صادق(ع) می فرماید چگونه کسانی خود را شیعه می دانند در حالی که عیادت ثروتمندان آنها از تهیدستانشان اندک است. دیدو بازدید آنها از یکدیگر اندک است و کمک مالی به یکدیگر اندک. وقتی این صفات در آنها نیست چگونه خود را شیعه می دانند.( کافی ج 2 ص 173)
امام صادق(ع) به ابن جندب فرمود شیعیان ما به چند خصلت شناخته می شوند:
1-سخاوت و بخشش به برادران
2- خواندن 51 رکعت نماز و توجه به نماز ظهر و خواندن در اول وقت
3-شیعیان ما همچون سگ زوزه نمی کشند وبه سمت شخص حمله نمی کنند.
4-اهل طمع نیستند.
5- همسایه دشمنان ما نمی شوند و اگر از گرسنگی بمیرند چیزی از آنها نمی خواهند.
6-دقت درخوراک دارند
7 - اهل شراب نیستند.
در آخر این فرمایش امام صادق(ع) به ابن جندب فرمود:
لِکُلِّ شیء اساس و اساس الاسلام حُبُّنا اَهل البیت.
هر چیزی را پایه ای است و پایه اسلام محبّت ما (تبعیت از ما) اهل بیت علیهم السلام است.
امام باقر(ع) نیز صفاتی را برای شیعیان می شمارد که از خدا می خواهیم ما را موفق بدارد بر انجام و بدست آوردن آن صفات.
حضرت به جابر فرمود ای جابر آیا کفایت می کند برای اثبات تشیّع که شخص بگوید من دوست دار اهل بیت هستم؟
ای جابر به خدا قسم شیعه ما نیست مگر آن کسی که از خدا بترسد و او را اطاعت نماید و شیعیان ما شناخته نخواهند شد مگر به تواضع و فروتنی و خشوع و زیادی ذکر خداوند و روزه گرفتن و نماز خواندن و رسیدگی به همسایه های فقیر و گرفتار و رسیدگی به بیچارگان و یتیمان. و راست گویی و خواندن قرآن و سخن نگفتن درباره مردم مگر بخوبی و آنها باید امین در بین امّت و طایفه خود باشند. ای جابر اگر کسی بگوید من دوستدار پیامبر اکرم هستم ولی تبعیّت از او نکند و عمل به سنّت او ننماید این دوستی برای او نفعی نخواهد داشت . ای جابر هر کسی ازما تبعیّت کند و مطیع ما باشد او شیعه ماست و هرکسی از ما پیروری نکند و مطیع ما نباشد دشمن ماست. و کسی شیعه و دوستدار ما نخواهد شد مگر با تقوا و ورع و عمل صالح.